Mindset: Durven groeien

Het is alweer een jaar of vijf geleden. Ik ben in gesprek met de leerkracht van mijn zoon. Ze gaan met de hele klas een dansje opvoeren tijdens de open avond en zoonlief vertikt het om mee te doen. In zijn eigen woorden: "Ik ben niet van plan om voor gek te gaan staan." Blijkbaar heeft hij niet zo heel veel vertrouwen in zijn eigen danskwaliteiten. Dan vraagt zijn zijn juf me: "Hoe ga je zelf eigenlijk om met dingen die je niet zo goed kunt? " "Ehm....", stamel ik, en blijf verder stil. Mijn hoofd ratelt als een malle, op zoek naar een voorbeeld. Wanneer kon ik voor het laatst iets niet zo goed? En wat deed ik toen? Met tegenzin moet ik bekennen dat dat dus eigenlijk nooit gebeurt. Ik doe geen dingen die ik niet goed kan....

Dat hoef ik ook niet. Ik ben volwassen en ik heb de vrijheid om mijn dagen  te vullen met dingen die ik wel kan. Ik heb werk gekozen dat bij me past. Ik omring mezelf met mensen waar ik het goed mee kan vinden. Al van kinds af aan dans ik graag en dat kan ik dus inmiddels best aardig. Ik kook altijd maaltijden die lukken, weliswaar niet al te ambitieus,  maar altijd best smakelijk en gezond. "Ai", bedenk ik mij op de terugweg naar huis,"Ik doe dat dus. Ik ontwijk dingen die ik niet kan. Ik zit altijd in mijn comfortzone. Wat ontzettend saai..."

self-fulfilling prophecy

Het was voor mij een echte eye-opener en sindsdien ben ik dingen anders gaan doen. Voor mezelf, maar ook als voorbeeld voor mijn kinderen. De start van een eigen bedrijf is hier een uitvloeisel van. In het begin was het ontzettend spannend. De eerste keren iets posten op facebook, voor het eerst een eigen blog publiceren en de eerste gesprekken met klanten waren doodeng. Maar wat ben ik nu blij dat ik dat toch gedurfd heb. Ik heb er zoveel plezier van.

Maar op dat moment had mijn zoon zijn ontwijkende gedrag dus niet van een vreemde. Zolang dat gedrag zich beperkt tot dansjes is het misschien niet zo'n ramp.  Maar het wordt heel vervelend als een kind in het algemeen nieuwe dingen uit de weg gaat, omdat hij bang is dat hij er niet "goed" in zal zijn. Los van dat je kind op die manier een heleboel plezier mist, is het ook een heel nare self-fulfilling prophecy. Als je iets niet probeert zal je er nooit goed in worden. Iedere vaardigheid, of dat nu rekenen, dansen of veters strikken is, kun je alleen maar leren door het te doen. En alleen door het vaker te doen, kun je er beter in worden. Al ben je met nog zo veel talent geboren voor bijvoorbeeld piano spelen-je zult nooit toegelaten worden tot het concervatorium als je niet daadwerkelijk achter die piano gaat zitten en oefent tot je vingers blauw zien.

Dat wil niet zeggen dat iedereen het in zich heeft om concertpianist te worden. Maar iedereen, ongeacht zijn hoeveelheid talent, wordt beter van oefenen en niemand zal ooit piano leren spelen zonder oefenen.

En zo graven kinderen die structureel nieuwe of moeilijke dingen uit de weg gaan hun eigen valkuil. Want als je dat langere tijd doet, dan ben je op een gegeven moment inderdaad "minder goed'.

Kwetsbaar

Er is een groep kinderen extra kwetsbaar om in deze valkuil terecht te komen. Zij hebben een zogenaamde "vaste mindset.". Zij geloven dat hun intelligentie en talenten onveranderlijk zijn. Ze zijn nu eenmaal slim, of ze zijn nu eenmaal dom. Zij geloven dat slim zijn betekent dat je alles kan, vanzelf, zonder al te veel oefenen. Als je wel moet oefenen, ben je in hun beleving blijkbaar niet slim.

Als deze overtuiging eenmaal in hun hoofd zit, kan het heel lastig zijn om ze op andere gedachten te brengen. Want deze manier van denken heeft, zoals ik hierboven heb uitgelegd, de neiging om zichzelf te bevestigen. 

Groeien gaat niet vanzelf

Nieuwe dingen leren betekent altijd jezelf kwetsbaar opstellen. Je moet durven proberen en niet bang zijn om het nog een keer te proberen als het niet gelukt is. Daarom zijn kinderen met een "groei mindset" in het voordeel. Zij weten wel dat er verschillen zijn tussen mensen- niet iedereen heeft het in zich om top-voetballer te worden-  maar zij geloven dat je je talenten kunt ontwikkelen. Een fout maken is voor hen niet zo erg, want het betekent niet dat ze dom zijn, het betekent gewoon dat ze iets nog niet kunnen. Zij gaan uitdagingen dus ook niet uit de weg en maken zo de positieve spiraal naar boven. Omdat ze meer oefenen, leren zij meer, hun zelfvertrouwen neemt toe en ze durven weer nieuwe dingen te proberen.

Hoe stimuleer je een "groei mindset"?

Het is nu eenmaal zo dat er in onze maatschappij en in ons onderwijssysteem grote nadruk wordt gelegd op resultaten en scores. Een fout zien we als iets negatiefs.

Ouders schrikken als ze op school een schriftje op de tafel zien liggen van hun kind. Dat betekent namelijk dat hun kind iets moet verbeteren. Het heeft iets "fout" gedaan. Hoe mooi zou het zijn als we die houding met zijn allen konden veranderen. Want eigenlijk zit het andersom. Het kind dat een schriftje op zijn tafel heeft liggen om een paar vragen te verbeteren, heeft werk op het goede niveau gekregen en heeft nu, tijdens het verbeteren en eventueel het navragen bij de leerkracht, de kans om echt iets te leren. Het kind dat geen enkele fout had en waar dus geen schriftje op tafel ligt, heeft werk gedaan wat dus eigenlijk niet passend was. Hij kon het allemaal al en heeft dus eigenlijk ook niet al te veel geleerd.

Kinderen voelen onze spanning en ons ongemak rond falen en fouten maken aan. Wat kun je doen om je kind zich meer op zijn gemak te laten voelen met de dingen die het nog niet kan?

1. Richt je op wat mensen doen en niet op wat ze zijn. Dat geldt voor hoe je naar je kind kijkt, maar ook voor hoe je over jezelf of de buurman praat. Waardeer inspanning, doorzettingsvermogen, sportiviteit en plezier. Gedrag wat je ook werkelijk ziet. Blijf weg bij opmerkingen die mensen in een hokje drukken zoals "jij bent slim" of " jij hebt een wiskundeknobbel".
2. Stap zelf eens uit je comfortzone. Probeer dingen die je nog nooit gedaan hebt. Misluk en probeer opnieuw. Dit maakt niet alleen je eigen leven een stuk leuker, omdat je zo veel meer nieuwe dingen kunt gaan ervaren. Het is ook een heel goed voorbeeld voor je kinderen. Zo wordt het voor hen vanzelfsprekend dat niet alles in één keer gelijk goed hoeft te gaan.